با ازسرگیری مذاکرات وین، بار دیگر این سوال از ذهن می گذرد که آیا روسیه به عنوان یکی از اعضای برجام واقعا در پی احیای این توافق نیمه جان است یا در جریان مذاکرات، اهداف دیگری را جستجو می کند؟

تازه ترین موضع گیری «میخائیل اولیانوف» نماینده دائم روسیه در سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین، بدبینی را نسبت به این بازیگر همسایه افزایش داده است. او روز دوشنبه ۲۲ آذر (۱۳ دسامبر) در مصاحبه با خبرگزاری روسی «تاس» گفت: مذاکرات احیای برجام درحال پیشرفت است اما به کندی پیش می‌رود و یکی از مشکلات حاد آن سانتریفیوژهای پیشرفته غنی‌سازی اورانیوم در سایت‌های هسته‌ای ایران است.

اولیانوف در ارتباط با گزینه‌های مختلف در ارتباط با حل مشکل گفت: «سانتریفیوژهای غنی‌سازی ایران یا باید از بین برده شود، یا به خارج از کشور منتقل شود یا در انباری تحت نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ایران نگهداری شود.»

لازم به ذکر است که ایران تا یکسال پس از خروج آمریکا از برجام همچنان به تعهدات خود پایبند مانده بود و در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۸ همزمان با یکسالگی این رخداد بنابر مصوبه شورای عالی امنیت ملی از تعهدات خود در ۵ گام عقب نشست.

بنابراین به تدریج غنای ۳.۶۷ درصدی مندرج در برجام به ۲۰ و سپس ۶۰ درصد رسید و همچنین تهران به تدریج از سانتریفیوژهای نسل اول فاصله گرفت. به طوری که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روز چهارشنبه ۱۰ آذر اعلام کرد که ایران غنی‌سازی ۲۰ درصدی اورانیوم با سانتریفیوژهای پیشرفته «آی‌آر ـ ۶» (IR-۶) در تأسیسات فردو در نزدیکی قم را آغاز کرده است.

اگر چه آمریکا یکجانبه توافق را ترک و سه کشور اروپایی نیز تنها به طرح سازوکارهای بی سرانجام اکتفا کردند اما به راستی نقش روسیه در دور زدن تحریم چه بود؟

هرچند برخی بر این باورند روسیه برای یک موفقیت دیپلماتیک بزرگ به احیای برجام نیاز دارد اما در این مدت تلاش قابل مشاهده ای برای دور زدن تحریم ها نشان نداده و به حمایت سیاسی از توافق بسنده کرده است.

از نگاه ناظران، روسیه همواره از رویارویی ایران و آمریکا بهره بهره می برد و عادی شدن روابط ایران با اتحادیه اروپا و آمریکا به مذاق کاخ کرملین خوش نمی آید.

کارشکنی های روسیه را می توان از فایل افشا شده «محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه قبلی کشورمان دریافت. در یک فایل صوتی که اوایل امسال منتشر شد، ظریف در مصاحبه با «سعیدلیلاز» کارشناس اقتصاد از کارشکنی روسیه در مذاکرات برجام سخن به میان آورد و در بخشی از این مصاحبه با اشاره به کارشکنی روس‌ها درباره برجام گفت: «هدف روس‌ها این بود که توافق هسته‌ای انجام نشود». به گفته ظریف «آنها وقتی دیدند ما داریم به توافق می‌رسیم شروع کردند به ایجاد مانع.»

ظریف در این فایل صوتی جنجالی اظهار کرد: روس‌ها فکر نمی‌کردند برجام به نتیجه برسد و در هفته‌های آخر که دیدند برجام دارد به نتیجه می‌رسد شروع کردند به طرح پیشنهادهایی جدید. در این مرحله روسیه و فرانسه پیشنهاد دادند که ایران هر ۶ ماه یکبار موظف به تمدید مجوز از شورای امنیت برای ادامه توافق هسته‌ای باشد. یعنی ایران مجبور بود هر شش ماه یکباربا ۵ عضوثابت و ۱۰ عضو غیرثابت شورا مذاکره کند تا برجام تمدید شود.

یکی از موضوعات بحث برانگیز به عکس یادگاری وزرای خارجه ایران و ۱+۵ برمی گردد یعنی زمانی که برجام امضا شد؛ عکسی که وزیر خارجه روسیه در آن دیده نمی شد. به گفته ظریف روسیه در هفته آخر امضای برجام حداکثر تلاشش را کرد که برجام به نتیجه نرسد. او در همین زمینه به عکس مشهور وزرای خارجه کشورها پس از برجام اشاره کرد که در آن وزیرخارجه روسیه غایب است.

روسیه پس از چهار روز به اظهارات ظریف واکنش نشان داد و وزارت امورخارجه روسیه با صدور بیانیه‌ای در واکنش به فایل صوتی ظریف اعلام کرد روسیه موضع رسمی ایران را در نظر می‌گیرد. سخنگوی وزارت خارجه روسیه گفت کشورش براساس برخی «اظهارات نسنجیده یا غیرقابل قبول» عمل نمی‌کند.

طرح جدید روسیه برای از بین بردن سانتریفیوژهای پیشرفته ایران با بزرگترین مشکل ارزیابی کردن بحث سانتریفیوژها، بدون فشار بر غرب برای لغو تحریم های ظالمانه، یاد آور ضرب الملل «شریک دزد و رفیق قافله» در زبان فارسی است.

پایان/